Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków t. IV

Niniejsza praca zbiorowa jest czwartą z cyklu poświęconego relacjom Ukraińców z sąsiednimi narodami. Tom pierwszy ukazał się w 2020 roku1, drugi – w 2021, trzeci – w 2023 roku. Wszystkie tomy zostały wydane wspólnie przez Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce (UTHwP) oraz Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku. Inicjatywa opracowania cyklu prac zbiorowych poświęconych relacjom Ukraińców z sąsiadami narodziła się w środowisku historyków zrzeszonych w UTHwP. Wiedzą oni dobrze to, jak silny wpływ na relacje między sąsiednimi narodami wywiera przeszłość historyczna. Dobre relacje międzynarodowe wymagają więc rzetelnego dialogu historycznego. Jest on jednak bardzo trudny, ponieważ dotyczy przeszłości, często tragicznej, której w żaden sposób zmienić już nie można. Przykładów nie brakuje. [...]
Niniejsza praca zbiorowa zawiera 30 artykułów opracowanych przez naukowców z Polski, Ukrainy i Czech. Najwięcej artykułów zostało poświęconych relacjom ukraińsko-polskim. Ich zakres chronologiczny obejmuje okres do roku 1918, czasy II Rzeczypospolitej, trudne lata 1939–1947 oraz wzajemne relacje po 1947 roku. W artykułach opublikowanych w niniejszej pracy zbiorowej zostały również ukazane wybrane zagadnienia dotyczące relacji ukraińsko-słowacko-czeskich, ukraińsko-rumuńskich, ukraińsko-rosyjskich, ukraińsko-węgierskich i ukraińsko-żydowskich. Wyodrębniono także podrozdział poświęcony relacjom międzykulturowym, które wykraczają poza zakres stosunków między dwoma konkretnymi narodami, lecz są częścią większego procesu kulturowego.(Fragment Wstępu)

Spis treści

Wstęp 9

RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE DO ROKU 1918

Olga Gaidai, Warunki bytowe i higiena na prawobrzeżnej Ukrainie w świetle poglądów epidemiologicznych doktora Franza Karla Heintza 17
Ольга Ковалевська, Портрети Плятерів у контексті міждисциплінарних досліджень науковців Латвії, Польщі та України [Portrety rodu Platerów w świetle badań interdyscyplinarnych naukowców z Łotwy, Polski oraz Ukrainy] 28

Наталія Мисак, Імперія vs нація: вплив громадянського і національного виховання на формування національної ідентичності галицької молоді наприкінці ХІХ – на початку ХХ століття [Imperium vs naród: wpływ wychowania państwowego i narodowego na kształtowanie się tożsamości narodowej młodzieży galicyjskiej na przełomie XIX–XX wieku] 39
Ольга Морозова, Віра Ігнатіївна Ґедройць (1870–1932) – представниця відомого княжого литовського роду Ґедройців [Wira Ihnatijiwna Giedroyc (1870–1932) – przedstawicielka znanego litewskiego rodu książęcego Giedroyciów] 59

Олена Синявська, Місце Хроніки Яна Длуґоша в історіографічних дискусіях щодо віку Одеси [Znaczenie Kroniki Jana Długosza w dyskusjach historyków na temat wieku Odessy] 82

Tadeusz Srogosz, Rzeź humańska w 1768 roku w historiografii ukraińskiej i polskiej 92


RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE W LATACH 1918–1939

Witold Bobryk, Na pograniczu trzech światów. Ludność greckokatolicka i prawosławna na terenie powiatów hrubieszowskiego, sokalskiego i włodzimierskiego w świetle spisu powszechnego z 1921 roku 107

Микола Кучерепа, Волиняни в боротьбі за українізацію Православної церкви 1921–1939 років [Walka o ukrainizację Cerkwi prawosławnej na Wołyniu w latach 1921–1939] 122

Інна Нерода, Парцеляція земель Автокефальної Православної церкви в Польщі у 1920–1930-их роках [Parcelacja majątków Cerkwi prawosławnej w Polsce w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku] 138

Євген Сінкевич, Польська національна меншина в УСРР під час політики «коренізації» (1921–1929) [Polska mniejszość narodowa w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej w okresie polityki „ukorzenienia” w latach 1921–1929] 148


RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE W LATACH 1939–1947

Alina Bacic, Powstanie, struktura organizacyjna i uzbrojenie sotni UPA „Udarnyk”-3 pod dowództwem Wasyla Szyszkanyńca ps. „Bir” w latach 1945–1947 157

Bohdan Halczak, Prawo polskie w 1947 roku wobec akcji „Wisła” 171

Dawid Michalski, Prawo międzynarodowe wobec akcji „Wisła” 184

Jan Pisuliński, Militarne aspekty akcji „Wisła” 199


RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE PO ROKU 1947

Hanna Hrehorowicz-Gaber, Współpraca polsko-ukraińska przeciwko działaniom wojennym w pracach dydaktycznych uczelni technicznych 217

Przemysław Mirosław Pazder, Wybrane osiągnięcia polskiej historiografii Hołodomoru w Ukrainie 229

Roman Drozd, Piotr Tyma, Pomniki jak źródło konfliktu między narodami – na przykładzie ukraińskich upamiętnień w Polsce po 1989 roku 242


RELACJE UKRAIŃSKO-ŻYDOWSKIE

Галина Боднар, Голокост у Львові в документації Львівської міської ради 1944‒1945 років [Holokaust we Lwowie w dokumentacji Rady Miejskiej Lwowa w latach 1944–1945] 263


RELACJE UKRAIŃSKO-SŁOWACKO-CZESKIE

Jan Rychlík, Przyłączenie Rusi Podkarpackiej (Zakarpackiej) do Republiki Czechosłowackiej (1918–1920) 285

Vlastimil Ondrák, Czechosłowacki wywiad i kontrwywiad wojskowy w akcjach przeciw Ukraińskiej Powstańczej Armii w latach 1945–1946 301


RELACJE UKRAIŃSKO-ROSYJSKIE

Сергій Адамович, Знищення російськими військами міста Маріуполь зі свідчень внутрішньо переміщених осіб та відкритих джерел [Zniszczenie miasta Mariupol przez wojska rosyjskie w świetle relacji świadków oraz innych dostępnych źródeł] 329

Юрій Макар, «Спеціальна військова операція» Російської Федерації проти України: причини і характер [„Specjalna operacja wojskowa” Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie: przyczyny i charakter] 343

Віталій Макар, До питання про біженців з України внаслідок повномасштабної агресії РФ [Zjawisko uchodźstwa z Ukrainy w następstwie agresji Federacji Rosyjskiej] 361

Вікторія Волошенко, Забезпечення українськомовного читання селян: стратегії українських інтелектуалів у протидії цензурній політиці Російської імперії (1876–1905) [Nauczanie ludności chłopskiej czytania w języku ukraińskim: strategie oporu inteligencji ukraińskiej przeciwko cenzorskiej polityce rosyjskiego Imperium w latach 1876–1905] 374


RELACJE UKRAIŃSKO-RUMUŃSKIE

Лілія Циганенко, Радянська політика «контрольованої міграції » у Південній Бессарабії та зміна етнічного складу населення регіону в 1940–1953 роках [Radziecka polityka „kontrolowanej migracji” w południowej Besarabii a zmiana struktury etnicznej regionu w latach 1940–1953] 393

Олександр Добржанський, Лідер румунських демократів Аурел Ончул і його взаємини з представниками українського національного руху на Буковині на початку ХХ століття [Lider rumuńskich demokratów Aurel Onciul i jego relacje z przywódcami ukraińskiego ruchu narodowego na Bukowinie na początku XX wieku] 404

Уляна Мoвна, Воскова свічка у похоронно-поминальному ритуальному комплексі українців Північної Молдови [Świeca woskowa w rytuale pogrzebowo-żałobnym Ukraińców w północnej Mołdawii] 419


RELACJE UKRAIŃSKO-WĘGIERSKIE

Володимир Піпаш, Формування слов’яно-русько-української ідентичності в «Історичному Закарпатті» (VI–XXI століття) [Kształtowanie się tożsamości słowiańsko-rusko-ukraińskiej na historycznym obszarze Zakarpacia od VI do XXI wieku] 433


RELACJE MIĘDZYKULTUROWE

Jakub Błachut, Riverfront – nabrzeże miejskie jako przestrzeń publiczna wysokiej jakości w strukturze miasta. Analiza pojęcia przestrzeni publicznej jako determinanty o wysokich walorach kompozycyjnych i estetycznych w obszarach zurbanizowanych. Wybrane przykłady w Polsce i Ukrainie w szerszym kontekście różnych przykładów ze świata 451

Alicja Hrehorowicz-Nowak, Kryteria atrakcyjności przestrzeni miejskiej na wybranych przykładach 462

Informacje o autorach 473