Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży

S p i s     t r e ś c i

WPROWADZENIE   5
CZĘŚĆ PIERWSZA – WZORCE PŁCIOWE    19

Rozdział I. GENDER W BAŚNI   21
1. PŁEĆ A TRADYCJA KULTURY   21
Kobieta jako symbol zła  22
Fabularna i psychologiczna rola zakazów   26
Baśniowe próby dziewcząt i chłopców jako wzorce socjalizacyjne  31
Dojrzewanie chłopca i dziewczynki z perspektywy genderowej   40
Brak – pasywność – podporządkowanie jako psychoseksualny model
dojrzewania dziewczynki w baśniach braci Grimm i Charles’a Perraulta     45
Destrukcyjność męskiej seksualności i zbawcza rola kobiety – baśnie
o narzeczonym zaklętym w zwierzę    53
Dojrzewanie mężczyzny do związków – baśnie o narzeczonej zaklętej
w zwierzę   56
2. POZA PATRIARCHALNYM STEREOTYPEM   59
Spotkać czarownicę     59
Kobieta w baśni rosyjskiej    64
Dziewczęce baśnie inicjacyjne    69

Rozdział II. PŁEĆ W TWÓRCZOŚCI HANSA CHRISTIANA ANDERSENA  74
1. KULT PRAWDZIWEJ KOBIECOŚCI   74
2. KOBIETA WIKTORIAŃSKA  77
3. OD CYTATOWOŚCI PŁCI DO TOŻSAMOŚCI NIENORMATYWNEJ  82
4. CIEŃ CIENIA   86
5. KOBIECOŚĆ DEMONICZNA    89
6. KOBIECOŚĆ OCALAJĄCA   92

Rozdział III. KOBIECOŚĆ I MĘSKOŚĆ W PROZIE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY 97
1. KOBIECOŚĆ   97
Od socjalizacji ku kobiecości do ról płciowych   97
Płeć w perspektywie emancypacyjnej  104
Pryzmaty rodzaju   107
Społeczne nakazy roli płciowej    112
Tożsamość kobieca jako konstrukt gender   117
2. MĘSKOŚĆ     122
Męskość i powieść przygód   122
Męskość jako niebezpieczna zabawa   125
Chłopiec, który „czuje się w świecie, jak u siebie w domu” 130
Chłopiec jako superman  133
Kryzys supermana   137

CZĘŚĆ DRUGA – KOBIECY REPERTUAR TOPICZNY 141
Rozdział I. BAŚNIOWE DZIEDZICTWO  143
Rozdział II. TOPIKA KOBIECA  148
1. W KRĘGU ZNACZEŃ KOPCIUSZKA  148
Wzorcowa opowieść o utracie Matki i wejściu dziewczynki do świata
Ojca    148
Wśród wątków baśni   148
Córka Matki     150
Córka Ojca   155
Tajemniczy opiekunowie    157
Kobiety wobec siebie. Kopciuszek, siostry i macocha królewny Śnieżki  160
Mężczyzna i jego „charakter ekonomiczny”  160
Macocha Królewny Śnieżki  161
Konstruowanie kobiecości   164
Zazdrosne siostry i maskarada. „Kopciuszek” bez Kopciuszka   168
2. CZAROWNICA JAKO WYOBRAŻENIE NEGATYWNE  171
Czarownica w literaturze dla dzieci    171
Kiedy zło przybiera postać pięknej kobiety  173
3. PIĘKNE I BESTIE   180
Struktura opowieści i współczesne pytania  180
Matka, której nie ma    183
Piękna i Bestia jako antybaśń   185
Urok śmiertelnych zaślubin   189
Bestia jako Inny     193
Kto zdejmie zaklęcie?    196

Rozdział III. TOPIKA FEMINISTYCZNA  201
1. OBUDZENIE ŚPIĄCEJ KRÓLEWNY   201
Po rewolucji seksualnej   201
Z ducha Matki. Znaczenie psychoseksualnej symboliki matriarchalnej   203
Silniejsze od Ojca. Przekroczenie perspektywy Freuda   208
2. PERSWAZYJNOŚĆ MAŁEJ SYRENY I CZERWONEGO KAPTURKA  219
Moje ciało jest moim głosem  219
Opowiedzenie traumy   226
„Zejście w wilczość”    233
3. CZAROWNICA JAKO WYOBRAŻENIE AFIRMATYWNE   234
Magia mężczyzn, magia kobiet    235
Czarownica: Kobieta-Natura  238
Czarownica-Bogini     241

ZAKOŃCZENIE    249
BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA    256
BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA   260
ABSTRACT    268
NOTA BIBLIOGRAFICZNA     270