Bezpieczeństwo narodowe. Teoretyczne i praktyczne aspekty

Szanowni Państwo, oddajemy w wasze ręce pierwszą część cyklu publikacji Instytutu Bezpieczeństwa i Zarządzania Akademii Pomorskiej w Słupsku pt. „Bezpieczeństwo narodowe”. Mija już 15 lat od chwili, gdy w murach naszej Uczelni uruchomiliśmy kierunek Bezpieczeństwo narodowe i rozpoczęliśmy budowę potencjału naukowego w dyscyplinie Nauki o bezpieczeństwie, stąd też niniejsza publikacja to efekt wieloletnich prac naszych pracowników, którzy zaangażowali się nie tylko w dydaktykę, ale również badania naukowe w zakresie bezpieczeństwa narodowego.
Niniejsza monografia została przygotowana zarówno dla nauczycieli akademickich, jak i dla studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia, i porusza problemy mieszczące się w obszarze teoretycznych podstaw bezpieczeństwa narodowego. Obejmuje zatem krótki, syntetyczny zarys przedmiotów kształcenia zaliczanych do grupy przedmiotów kierunkowych. Przedmioty kierunkowe pozwalają na spojrzenie na bezpieczeństwo z perspektywy teorii i praktyki bezpieczeństwa, i to właśnie one decydują o tym, że kierunek studiów wpisuje się w nauki o bezpieczeństwie.
Strukturę merytoryczno-logiczną tworzy jedenaście rozdziałów, które odwołują się do nazw przedmiotów ujętych w programie studiów pierwszego i drugiego stopnia. Każdy rozdział zawiera syntetyczny zarys problemów ujętych w przedmiotach kształcenia, odwołuje się też do podstawowych pojęć z nimi związanych i sposobów ich ujęcia w naukach o bezpieczeństwie. Rozdziały opracowane zostały z zachowaniem reguł naukowych, jakkolwiek ich treści są niezmiernie istotne z perspektywy przygotowania się studentów do zaliczenia poszczególnych przedmiotów i złożenia stosownych egzaminów.(Fragment Wstępu)

Spis Treści

WSTĘP 5

Rozdział 1
TEORIA BEZPIECZEŃSTWA 9
1.1. Teoria bezpieczeństwa w strukturze nauk o bezpieczeństwie 9
1.2. Podstawowe pojęcia z zakresu nauk o bezpieczeństwie 10
1.3. Bezpieczeństwo jako potrzeba, wartość i prawo człowieka i grup społecznych 12
1.4. Podmiotowy, przedmiotowy i procesualny wymiar bezpieczeństwa 19
1.5. Szanse, wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa – konceptualizacja pojęć 24
1.6. Subiektywny i obiektywny charakter bezpieczeństwa 31
1.7. Bezpieczeństwo narodowe jako podstawowa kategoria pojęciowa nauk o bezpieczeństwie 35
1.8. Sektory i dziedziny bezpieczeństwa narodowego 38
1.9. Współczesne nurty i teorie bezpieczeństwa 38
Bibliografia do rozdziału 1 42

Rozdział 2
WYZWANIA I ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA 45
2.1. Pojęcie, istota i typologia zagrożeń bezpieczeństwa 45
2.2. Zagrożenia polityczne 52
2.3. Zagrożenia militarne 56
2.4. Zagrożenia ekonomiczne 58
2.5. Zagrożenia społeczne 60
2.6. Zagrożenia kulturowe 62
2.7. Globalny wymiar zagrożeń ekologicznych 65
2.8. Zagrożenia ekologiczne naturalnego pochodzenia 69
2.9. Zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego pochodzenia antropogenicznego 93
2.10. Zagrożenia cyberprzestrzeni 103
2.11. Monitorowanie i ocena ryzyka zagrożeń 108
Bibliografia do rozdziału 2 111

Rozdział 3
BEZPIECZEŃSTWO PERSONALNE 117
3.1. Pojęcie, istota i miejsce bezpieczeństwa personalnego w naukach o bezpieczeństwie 117
3.2. Bezpieczeństwo personalne w świetle koncepcji human security 121
3.3. Bezpieczeństwo personalne a bezpieczeństwo strukturalne oraz bezpieczeństwo ontologiczne i fizyczne 129
3.4. Prawa człowieka jako podstawa bezpieczeństwa personalnego 135
3.5. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa personalnego 142
3.6. Wybrane obszary bezpieczeństwa personalnego 150
3.7. Bezpieczeństwo personalne w działalności organizacji międzynarodowych 154
3.8. Bezpieczeństwo personalne w świetle współczesnych teorii 161
3.9. Pomoc humanitarna a bezpieczeństwo personalne 165
Bibliografia do rozdziału 3 167

Rozdział 4
BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA 171
4.1. Pojęcie, istota i miejsce bezpieczeństwa państwa w naukach o bezpieczeństwie 171
4.2. Państwo jako podmiot bezpieczeństwa 176
4.3. Bezpieczeństwo zewnętrzne a wewnętrzne państwa 184
4.4. Dziedziny bezpieczeństwa państwa 188
4.5. Społeczne aspekty bezpieczeństwa państwa 191
4.6. Aksjologiczne aspekty bezpieczeństwa państwa 201
4.7. Zagrożenia bezpieczeństwa państwa 214
4.8. Państwo w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego 217
4.9. System bezpieczeństwa państwa 221
Bibliografia do rozdziału 4 225

Rozdział 5
BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE PAŃSTWA 229
5.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa wewnętrznego 229
5.2. Bezpieczeństwo publiczne 244
5.3. Bezpieczeństwo powszechne 247
5.4. Bezpieczeństwo konstytucyjne 251
5.5. Bezpieczeństwo egzystencjalne 255
5.6. Administracja bezpieczeństwa wewnętrznego 258
5.7. System i instytucje bezpieczeństwa wewnętrznego 264
Bibliografia do rozdziału 5 271

Rozdział 6
BEZPIECZEŃSTWO ZEWNĘTRZNE PAŃSTWA 275
6.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa zewnętrznego 275
6.2. Międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i jego uwarunkowania 283
6.3. Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa zewnętrznego 296
6.4. Pokojowe procedury zapobiegania konfliktom zbrojnym 303
6.5. Bezpieczeństwo militarne i system obronny państwa 309
6.6. Polityka bezpieczeństwa i służba dyplomatyczna w systemie bezpieczeństwa zewnętrznego 315
6.7. Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa zewnętrznego 320
Bibliografia do rozdziału 6 329

Rozdział 7
PRAWNE PODSTAWY BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO 333
7.1. System prawny RP w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego 333
7.2. Konstytucyjne podstawy bezpieczeństwa 342
7.3. Prawne aspekty funkcjonowania systemów operacyjnych bezpieczeństwa RP 358
7.4. Międzynarodowe uwarunkowania prawne systemu bezpieczeństwa narodowego 369
7.5. Stany nadzwyczajne 375
Bibliografia do rozdziału 7 386

Rozdział 8
BEZPIECZEŃSTWO SPOŁECZNE 389
8.1. Pojęcie, istota i zagrożenia bezpieczeństwa społecznego 389
8.2. Państwo a bezpieczeństwo społeczne 395
8.3. Międzynarodowy wymiar bezpieczeństwa społecznego 401
8.4. Polityka społeczna jako narzędzie realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa społecznego 404
8.5. Instytucje bezpieczeństwa społecznego w Polsce 408
8.6. Pozarządowe formy wsparcia systemu bezpieczeństwa społecznego 413
8.7. Zabezpieczenie społeczne jako ważny element systemu bezpieczeństwa społecznego 416
8.8. Programy i inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa społecznego 429
Bibliografia do rozdziału 8 422

Rozdział 9
POLITYKA I STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA 423
9.1. Źródła wiedzy i istota strategii bezpieczeństwa 423
9.2. Polityka bezpieczeństwa państwa 426
9.3. Kształtowanie polityki bezpieczeństwa państwa 430
9.4. Dyplomacja jako środek realizacji celów polityki i strategii bezpieczeństwa 432
9.5. Tradycje myśli strategicznej w Polsce 433
9.6. Polskie koncepcje strategiczne po wejściu do NATO i integracją z UE 436
9.7. Główne kierunki w polityce i strategiach bezpieczeństwa mocarstw globalnych 438
Bibliografia do rozdziału 9 443

Rozdział 10
SYSTEM I INSTYTUCJE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO 443
10.1. System bezpieczeństwa narodowego – pojęcie, istota i struktura 443
10.2. System obronny państwa 445
10.3. Rola organów parlamentarnych i władzy sądowniczej w systemie bezpieczeństwa narodowego 447
10.4. Konstytucyjne organy władzy wykonawczej w systemie bezpieczeństwa narodowego 449
10.5. Rola organów administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i samorządów w zakresie bezpieczeństwa
narodowego 452
10.6. Siły zbrojne w systemie bezpieczeństwa narodowego RP 455
10.7. Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa narodowego 457
10.8. Formacje policyjne w systemie bezpieczeństwa narodowego 458
13.9. Instytucje zabezpieczające 463
10.10. Straże lokalne, sektorowe i służby ochrony władz 469
Bibliografia do rozdziału 10 474

Rozdział 11
BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE 477
11.1. Pojęcie i istota bezpieczeństwa międzynarodowego 477
11.2. Międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i jego zasadnicze komponenty 481
11.3. Uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego 485
11.4. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego 489
11.5. Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego 497
11.6. Państwa a bezpieczeństwo międzynarodowe 500
11.7. Główne problemy bezpieczeństwa na poziomie systemu i podsystemu międzynarodowego 506
11.8. Koncepcje strategiczne bezpieczeństwa państwa w systemie międzynarodowym 508
11.9. Organizacje międzynarodowe w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego 516
Bibliografia do rozdziału 11 520

ZAKOŃCZENIE 523
SPIS RYCIN I TABEL 525